W zapobieganiu powstawania i hamowaniu rozwoju nowotworów niezwykle istotne znaczenie ma chemioprewencja, która polega na wykorzystaniu naturalnych lub syntetycznych substancji wykazujących aktywność biologiczną. Największą efektywność tej strategii upatruje się oczywiście w populacji zdrowych osób i osób z grup podwyższonego ryzyka rozwoju choroby nowotworowej a także u osób po zakończonym procesie leczenia, w celu zapobiegania nawrotom choroby.Należy jednak przypuszczać, że powszechne stosowanie składników żywności zapobiegających powstawaniu lub hamujących rozwój nowotworu przyczynia się również zwiększenia efektywności terapii przeciwnowotworowej.
Ze względu na wiele zmiennych stanowiących o sposobie żywienia, badania wpływu poszczególnych składników diety na rozwój chorób nowotworowych są często trudne do przeprowadzenia lub zinterpretowania. Brane są jednak pod uwagę wyniki analiz laboratoryjnych (in vitro i in vivo), epidemiologicznych oraz kliniczno-kontrolnych.
Działanie przeciwnowotworowe składników żywności
Składniki żywności wykazują wielokierunkowe działanie przeciwnowotworowe, zarówno na poziomie komórkowym jak i wspomagając układ odpornościowy (Ryc. 1.1.).
Znaczenie diety jest w największym stopniu przebadane w przypadku nowotworów przewodu pokarmowego, w tym szczególnie raka jelita grubego, jednak szeroka aktywność przeciwnowotworowa składników żywności sprawia, że codzienne pożywienie ma znaczenie w prewencji i leczeniu wielu typów nowotworów. Najważniejsze produkty zmniejszające ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych, zgodnie z raportem Światowej Fundacji Badań nad Rakiem i Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem, zestawiono w tabeli 1.1.
| Rodzaj nowotworu | Produkty spożywcze |
| Jamy ustnej, gardła, krtani | Warzywa niskoskrobiowe
Warzywa i owoce zawierające karotenoidy |
| Przełyku | Warzywa niskoskrobiowe
Warzywa i owoce zawierające karotenoidy Warzywa i owoce zawierające witaminę C |
| Płuc | Warzywa i owoce zawierające karotenoidy |
| Żołądka | Warzywa niskoskrobiowe
Warzywa cebulowate |
| Jelita grubego | Żywność zawierająca błonnik
Czosnek Produkty mleczne |
| Trzustki | Warzywa i owoce zawierające foliany |
| Prostaty | Żywność zawierająca selen
Warzywa i owoce zawierające likopen |
Tabela 1.1.Czynniki żywieniowe zmniejszające ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych.
Wśród czynników zmniejszających ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych w największym stopniu zwraca się uwagę na warzywa i owoce. Produkty te powinny stanowić podstawę żywienia zarówno w prewencji, jak i leczeniu chorób nowotworowych. Istotna jest jakość warzyw i owoców, które mogą być zanieczyszczone pestycydami. W celu ograniczenia ilości tych substancji warzywa i owoce dostępne w handlu należy dokładnie myć oraz obierać ze skórki. Warzywa i owoce (z przewagą warzyw – 3/4 warzywa:1/4 owoce) są podstawą Piramidy zdrowego żywienia i aktywności fizycznej Instytutu Żywności i Żywienia. Zalecenie zachowania proporcji 3:1 warzyw do owoców wynika głównie z dużej zawartości fruktozy w owocach. Nie znaczy to jednak, że z owoców powinniśmy całkowicie zrezygnować. Należy jednak skupić się na owocach, które zawierają bioaktywne składniki o działaniu przeciwnowotworowym. Ze względu na wysoki indeks glikemiczny i dużą zawartość fruktozy, ograniczenie należy zastosować także do spożywania soków owocowych i napojów dostępnych w handlu. Powinniśmy spożywać codziennie co najmniej 400 g warzyw z niską zawartością skrobi i owoców
