Pierwiastki toksyczne a nowotwory – Kadm i Ołów

Pierwiastki toksyczne jak kadm i ołów, zalicza się zarówno do trucizn środowiskowych jak i przemysłowych, które powodują zaburzenia procesów metabolicznych w organizmie.. Niestety, ze względu na powszechne występowanie mogą one zanieczyszczać nawet naszą żywność. Nie da się całkowicie ich uniknąć, ale możemy dążyć do wybierania produktów o jak najmniejszej ich zawartości. Skąd biorą się w naszym środowisku pierwiastki toksyczne? Jakie problemy ze zdrowiem mogą wywoływać? I w jaki sposób możemy unikać przedostawania się pierwiastków toksycznych do naszego organizmu?

Kadm

Kadm powoduje chemiczne zanieczyszczenie środowiska. Występuje w dużych ilościach jako składnik skorupy ziemskiej. Skoro jednak występuje w skorupie ziemskiej, to jak przedostaje się do naszej żywności? Czynnikami zwiększającymi akumulację kadmu w środowisku są emisje przemysłowe, produkcja nawozów, spalanie odpadów, spaliny samochodowe, ale również palenie papierosów, oraz ekspozycja na dym tytoniowy, czyli tzw. “bierne palenie”.Wszyscy doskonale wiemy, że w celu zachowania zdrowia należy unikać ekspozycji na pierwiastki toksyczne. Ale czym one są? Pierwiastki toksyczne, to te, które mają znikome korzyści dla naszego zdrowia, za to udowodniono ich toksyczność.
IARC – Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zaklasyfikowała kadm (Cd) do1 grupy obejmującej substancje rakotwórcze dla człowieka.Wyróżniamy zatrucie ostre, które występuje po ekspozycji na wysokie stężenia kadmu, oraz przewlekłe, które powodowane jest długotrwałym narażeniem na mniejsze dawki pierwiastka.
Kadm odznacza się wyjątkowo długim biologicznym okresem półtrwania, czyli czasem, po jakim stężenie pierwiastka w organizmie zmniejsza się o połowę, wynoszącym od 10 do 30 lat. Poza tym, jego wysoka biodostępność sprawia, że kadm jest niebezpieczny nawet, przy narażeniu na niewielkie jego dawki.

W jaki sposób kadm trafia do naszego ciała?

Dla osób niepalących i nie narażonych na działanie kadmu w pracy, główne źródło styczności z nim to żywność, głównie pochodzenia roślinnego: produkty zbożowe, warzywa, ziemniaki, grzyby oraz glony morskie. Spośród produktów zwierzęcych najwięcej kadmu znajdziemy w podrobach, ale również w rybach i owocach morza. Znaczącą obecność kadmu obserwowano również w kakao i suplementach diety.

W naturalnych miodach pszczelich podwyższona zawartość kadmu wynika z zanieczyszczeń środowiskowych: stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin. Badania miodów z regionu Podlasia wykazały, że nie przekraczają one dopuszczalnych norm i nie stwarzają zagrożenia. Podwyższona zawartość kadmu w miodzie pszczelim wpływa niekorzystnie na efekt hamowania wzrostu komórek glejaka mózgu, dlatego tak ważna jest kontrola pierwiastków toksycznych w naturalnych miodach pszczelich.

Kadm a nowotwory

Toksyczne działanie kadmu na organizm jest wielokierunkowe. Pierwiastek ten jest zaliczany do grupy I o stwierdzonym działaniu kancerogennym. Wykazano, że kadm wywołuje między innymi nowotwory trzustki, płuc, prostaty oraz nerek. Wchodzi również w niekorzystne interakcje z takimi pierwiastkami jak wapń, magnez, cynk, miedź, żelazo czy selen. Przez to powoduje zmiany w wielu narządach i zaburza pracę wielu układów organizmu. Kadm toksycznie wpływa na układ nerwowy oraz immunologiczny, prowadząc do chorób autoimmunologicznych, wpływa też na powstawanie blaszki miażdżycowej, co prowadzi do chorób układu wieńcowego. Wykazano, że kadm może również uszkadzać nerki. W wyniku narażenia na kadm możliwe są uszkodzenia układu kostnego, zaburzenia metabolizmu węglowodanów, zmniejsza produkcję insuliny, co może prowadzić do cukrzycy, oraz zaburza czynności układu pokarmowego.

Ołów

Ołów należy do metali ciężkich (pierwiastki o gęstości >4,5g/cm 3, które w reakcjach chemicznych wykazują tendencję do oddawania elektronów), szeroko rozpowszechniony w przyrodzie. Obecność ołowiu w przyrodzie wynika głównie ze stosowania nawozów azotowych zawierających związki ołowiu, oraz uwalniania do wód ścieków przemysłowych. Ołów w środowisku nie ulega biodegradacji i pozostaje w nim przez bardzo długi czas.

Skąd ołów bierze się w jedzeniu?

Do pożywienia ołów przenika z gleby i z wody. 80% ołowiu dostaje się do naszego organizmu właśnie przez żywność, głównie pochodzenia roślinnego: najwięcej ołowiu gromadzą w sobie warzywa liściaste i korzeniowe (szczypior, sałata, marchew, pietruszka), ziemniaki, owoce, produkty zbożowe, pomidory. Sytuacja pogarsza się jeszcze w przypadku żywności przetworzonej. Procesy technologiczne, opakowania, a także substancje dodawane do żywności są dodatkowym źródłem narażenia na ołów. W produktach pochodzenia zwierzęcego ołów możemy znaleźć w mleku, podrobach, dziczyźnie, mięsie zwierząt rzeźnych oraz ryb z zanieczyszczonych akwenów.

Obecność ołowiu w naturalnych miodach pszczelich, podobnie jak w przypadku kadmu, najczęściej wynika z zanieczyszczeń środowiskowych. Badanie przeprowadzone przez Zakład Bromatologii UMB wykazują, że w pojedynczych próbach naturalnych miodów zdarzają się przypadki przekroczenia dopuszczalnych norm ołowiu, dlatego jego zawartość w naturalnych miodach pszczelich należy regularnie kontrolować.

Jak można zatruć się ołowiem?

Ołów wchłania się do naszego organizmu przez układ pokarmowy, oddechowy, a także przez skórę. W krwi jest wiązany przez erytrocyty, czyli czerwone krwinki, w ten sposób przedostaje się do nerek, płuc, serca oraz wątroby. Następnie ołów przenika do mięśni, a z czasem także i kości. Dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym ołowiu we krwi to dla mężczyzn DSB=50 µg/dl, a dla kobiet w wieku rozrodczym DSB=30 µg/dl.

Toksyczne działanie ołowiu na organizm zaburza pracę układu krwiotwórczego, nerwowego, sercowo-naczyniowego. Zatrucie ołowiem powoduje uszkodzenie wątroby oraz nerek, ma negatywny wpływ na układ immunologiczny, co może wiązać się z wywoływaniem chorób nowotworowych. Ołów zaliczany jest do grupy 2A, czyli pierwiastków i związków prawdopodobnie rakotwórczych.

Ołów a nowotwory

Związek zatrucia ołowiem z nowotworami nie jest do końca poznany, ale badania na zwierzętach wykazały jego działanie mutagenne. Z uwagi na to, należy bacznie kontrolować stężenie ołowiu w produktach spożywczych, w szczególności tych, mających działanie prozdrowotne.