Okres leczenia chemio i radioterapią jest dla Pacjentów cierpiących na nowotwory szczególnie uciążliwy. Zachodzą wówczas w organizmie zmiany, które dla wielu chorych są znacząco bardziej nieprzyjemne od objawów choroby. Wypadają włosy, odczuwane jest skrajne wyczerpanie, pojawiają się nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego, a to tylko niektóre z nich. W pewnym stopniu Pacjenci są na nie przygotowani, gdyż wiedzą, że wystąpią. Ich przeżywanie i znoszenie jest jednak wysoce zindywidualizowane i niemal zawsze przekracza wcześniejsze wyobrażenie. Wówczas dieta onkologiczna może nie tylko wspomóc powrót do zdrowia, ale też w pewnym stopniu zredukować negatywne skutki leczenia.
Rodzaje diet w chorobie nowotworowej
Dieta onkologiczna zawsze dobrana jest nie tylko do stanu pacjenta, okresu leczenia, ale również do wynikających stąd potrzeb. Istnieje jej wiele rodzajów, m.in.: są to jadłospisy normalne, niewiele odbiegające od typowych, lecz lekkostrawne, płynne i półpłynne, które ułatwiają przyswajanie produktów żywnościowych czy też nawet bazujące głównie na suplementach. Właściwie podstawą każdej diety w chorobie nowotworowej jest dostarczenie Pacjentowi właściwej dla jego wagi ilości kalorii, energii, która pozwoli mu normalnie funkcjonować.
W trakcie leczenia chemio- i radioterapią oczywiście pojawia się wiele wtórnych do zabiegów problemów. Występują: nudności, ma miejsce częste zwracanie pokarmu, częste zapalenia śluzówki przewodu pokarmowego. Wszystkie te stany utrudniają przyjmowanie pokarmu, zatem podstawowym zadaniem diety antynowotworowej jest również znaleźć rozwiązanie takie, by pacjent mógł i zaczął przyjmować pożywienie, by było ono łatwo przyswajalne, dodatkowo nie podrażniało, w końcu by nie było zwracane.
Bardzo ważne jest to, żeby nawet przy istnieniu wielu opisanych trudności, Pacjent otrzymywał pewną nadwyżkę – tj. taką porcję dzienną pokarmu, która pozwoli organizmowi nie zużywać (nie spalać) istniejących już w nim składników czy to w postaci zapasów zgromadzonych w wątrobie, czy nawet spalania tłuszczy i białek zgromadzonych w różnych częściach ciała. Osłabiony przez chorobę i leczenie Pacjent nie może być narażony na taki przebieg zdarzeń, w którym nie tylko nie otrzymuje potrzebnych do życia i walki z chorobą składników, lecz również zostaje wtórnie osłabiony przez utratę własnych zasobów. Niedopuszczenie do takiej sytuacji jest głównym celem każdej diety onkologicznej.
Celów tych jednak jest znacznie więcej. Jest to m.in.: wzmocnienie organizmu walczącego z chorobą, w tym układu immunologicznego, sprawienie, by pokarm był przyswajany przez układ trawienny, uzupełnianie ewentualnych niedoborów odżywczych i wiele innych. W każdej diecie w chorobie nowotworowej istnieje przy tym kilka zasad bardziej i mniej ogólnych.
Do tych najbardziej ogólnych należą:
- zalecenie unikania potraw smażonych oraz tłustych,
- podobnie należy ograniczać spożywanie ostrych przypraw,
- wskazanie uzupełniania diety warzywami i owocami,
- wskazanie unikania przetworów i konserw, słodyczy, produktów instant i wielu innych produktów zawierających różnego rodzaju chemię,
- oraz picie dużej ilości płynów.
Przy tych ogólnych zaleceniach wyróżnia się również rady dotyczące postępowania żywieniowego i w tym względzie zaznacza się, że: posiłki powinny być spożywane na podobnych zasadach co u osób zdrowych – w niewielkich ilościach częściej niż trzy razy dziennie, a kolacja powinna być skromna, by nie obciążać układu trawiennego.
Dieta onkologiczna przy trudnościach w przyjmowaniu pokarmów
Specyficzną trudność rodzi stan Pacjenta, w którym pokarm często jest zwracany, a także gdy choremu brakuje apetytu. Dieta onkologiczna jest wówczas tak ułożona, by zachęcić do jedzenia oraz zniwelować negatywne skutki uboczne w postaci nieprzyjmowania i zwracania pokarmu. Istotną rolę spełniają w tym względzie indywidualne preferencje pokarmowe Pacjenta i zawsze są one brane pod uwagę.
Generalnie jednak i tutaj istnieją ogólne wytyczne, a należą do nich następujące zalecenia:
- lekkostrawność wszystkich posiłków,
- unikanie soli i cukru oraz innych silnych przypraw,
- dostarczanie dużych ilości białka,
- picie dużych ilości płynów,
- oraz spożywanie tylko świeżej żywności (nieprzetworzonej).
Dieta onkologiczna tworzy specyficzne problemy również wtedy, gdy choroba dotyczy układu pokarmowego, w tym przebytej operacji jelit lub żołądka. Pokarm wówczas bezpośrednio może podrażniać wrażliwe czy osłabione i gojące się miejsca. W tym wypadku dieta przewiduje różną konsystencję pokarmu:
- rozpoczyna się ją od podawania jedynie płynów, w tym produktów naturalnych, jak: miód czy świeże soki owocowe i warzywne (nie kupne),
- gdy Pacjent może już przyjmować lekkie dania, do płynów dodaje się produkty lekko rozdrobnione, rozmiękczone, zblendowane itp., a należą do tej grupy, budynie, kisiele, zupy kremy i wiele innych, w tym odpowiednio zmielone produkty stałe,
- a na końcu przechodzi się do diety właściwej, która związana jest z odzyskaną możliwością trawienia lekkostrawnych pokarmów stałych – dostosowuje się ją do aktualnego funkcjonowania układu pokarmowego.
Dieta onkologiczna z pewnością zmienia nawyki żywieniowe Pacjenta, lecz zazwyczaj zyskuje się dzięki niej pozytywne rezultaty. Ponadto zdecydowanie nie jest to jadłospis ubogi, więc można go polubić. Należy też zwrócić uwagę na to, że często pacjenci są żywo zainteresowani odżywianiem się w chorobie i nierzadko samodzielnie uzupełniają swoją wiedzę na ten temat.
Dieta onkologiczna po leczeniu chemioterapią
Na uwagę zasługuje również dieta onkologiczna, która ma na celu nie tylko zregenerować organizm, ale również ma pomagać w walce z rakiem. W badaniach naukowych dowiedziono, że w pokarmie istnieje wiele substancji, które w różny sposób, na poziomie molekularnym i DNA, hamują rozwój niektórych typów raka, a także zapobiegają jego przerzutom. Należą do nich m.in.: miód, zielona herbata, aronia, owoce leśne, niektóre przyprawy i wiele innych.
Obecnie stale rozwija się gałąź nauki dostarczająca wiedzy na temat tych substancji i układanych na ich podstawie diet antynowotworowych. Na świecie jest zarejestrowanych ponad 20 tysięcy grantów na ten temat. Możemy więc liczyć, że w najbliższym czasie wiedza ta będzie stale wzrastać, a diety dla osób cierpiących na nowotwory staną się coraz doskonalsze i skuteczne w wypełnianiu swoich zadań.
